Verbeeldtaal: boek over het gebruik van beelden in begeleidingsgesprekken

Hermineke Vonk heeft een praktijk voor pastorale coaching. Ze gebruikt (onder meer) playmobil om pastoranten hun situatie op tafel te laten uitbeelden. Beelden zeggen vaak meer dan woorden. Door de gekozen beelden en hóé die worden neergezet, kun je goed in gesprek gaan over de verschillende dimensies van hun hulpvraag. Wij spraken met Hermineke over haar boek en over het gebruik van beelden in begeleidingsgesprekken.

Hermineke Vonk is een veelzijdig mens. Ze heeft samen  met haar man een agrarisch bedrijf en ze hebben een B&B en zelf heeft ze een praktijk voor pastorale coaching, ze geeft cursussen , organiseert stilte retraites in de schitterende Alblasserwaard. Samen met Henriëtte Mes schreef ze eerder het boek In ontwikkeling en nu is er dan het boek Verbeeldtaal verschenen; dichter bij jezelf en dichterbij God.

Je hebt een praktijk voor pastorale coaching. Kun je vertellen hoe jij het werk van de pastorale coach ziet?
Ja, ik heb het heel bewust zo genoemd. Je hebt natuurlijk christen-coaches, die zijn christen en coach. Je hebt christen-bakkers, die is christen en bakker en voor mij zit in pastorale coaching dat je God verbindt met het levensverhaal van de mens. Vandaar pastorale coaching, die twee zijn onlosmakelijk van elkaar verbonden want het is waardevol om het leven van God te verbinden met het leven van mensen en op die manier mensen te coachen.

Mensen komen voor allerlei vragen. Sommige mensen hebben een beeld van pastoraat alsof dat alleen geestelijke vragen zijn. Zo associeer ik het niet. Ik probeer de verbinding te leggen tussen God en de ander. En problematiek van de ander verbinden met de oplossingen die soms bij God te vinden zijn in Zijn woord.

Eén van de werktuigen in jouw pastorale gereedschapskist is het werken met playmobil of andere beelden. Daar heb je een boek over geschreven. Kun je eens uitleggen hoe dat werkt?

Ik heb erg veel gesprekken gevoerd, begeleidingsgesprekken in het onderwijs, in een eigen praktijk en dat was altijd met woorden. En ik merkte dat woorden niet altijd landen. En op een bepaald moment bedacht ik me dat er andere manieren moeten zijn waardoor de dingen beter landen. En zo ben ik eigenlijk gekomen op  verbeeldtaal, het werken met Playmobil. Je zet dus eigenlijk ook echt letterlijk poppetjes op tafel, je zet een situatie op tafel en doordat het beelden zijn zeg je soms heel veel zonder dat je woorden gebruikt. En hoe poppetjes zich dan ten opzichte van elkaar verhouden zegt veel meer dan ‘ja ik heb niet zo’n goed contact met mij broer ‘ of zo. EN dat is zeg maar waardoor ik heel erg enthousiast ben geworden over het werken met beelden omdat ik merk dat het zoveel meer  doet dan woorden.

Beelden kunnen spreken
Vertellen meer dan woorden het verhaal
Want als woorden blijven steken
Spreken beelden klare taal.

Het gaat ook gepaard met het stellen van de juiste vragen. Het zijn de beelden of situaties die op tafel worden neergezet en die bieden jou weer ruimte om verder te komen met een bepaalde hulpvraag.

Ja. Wat ik heel krachtig vind is dat je samen praat je over de situatie die op tafel staat en niet met oogcontact over elkaar. Dus de pastorant  heeft het over een situatie op tafel, hij of zij  praat over haar en over hem. En ik stel hier vragen over waardoor het een bepaalde veiligheid creëert waardoor de pastorant soms dingen makkelijker kan zeggen en ik soms dingen makkelijk kan vragen omdat je naar de situatie op tafel kijkt waarbij je niet meteen oogcontact hoeft te hebben. Dus je hebt het over deze situatie op tafel en dat geeft een bepaalde ruimte en veiligheid die heel prachtig is.

Een situatie in beeldtaal kent verschillende dimensies. Het is meer dan alleen de feiten op tafel zetten. Je kan ook door verschillende keuzes te maken in poppetjes en ook ja soort jezelf op tafel te zetten, daar moet je het boek maar voor lezen om dat helemaal duidelijk te krijgen, kun je nog veel meer op tafel zetten dan  alleen maar een situatie of zo. En dat geeft wel een bepaalde diepgang die gewoon een hoop toevoegt.
Nu is werken met de verbeeldtaal is één, er een boek over schrijven is wel weer een volgende stap. Waarom moest er een boek over komen?
Als docent geef ik al een aantal jaren  cursussen in het werken met Playmobil en steevast vroegen de cursisten aan het eind van de cursus: ‘heb je niet  wat op papier?’ En dat deed ik dan wel, dat waren een paar A4’tjes maar dat was natuurlijk ook niet echt een indrukwekkend geheel. En ik vond dat er op de markt tot op heden niet echt een boek was dat vertelt hoe het werkt. Met dank aan afgelopen jaar waarin een heel groot deel van mijn agenda werd leeg geveegd heb ik de gelegenheid gekregen om dit te boek schrijven en is het eruit gekomen.

Wat maakt verbeeldtaal tot een christelijke methode?
Bij  pastorale coaching probeer je het verhaal van God te verbinden met het verhaal van de ander. Als er een situatie is neergezet op tafel vraag ik regelmatig: ‘zou je nu eens iets uit kunnen zoeken uit de voorraad dat voor jou symbool staat voor God en kan dat een plek krijgen in de situatie op tafel. Dan zie je heel vaak iets gebeuren, dat mensen zich realiseren: ‘God was er dus toch wel bij’. Afhankelijk van wat ze pakken kun je een glimp opvangen van hun godsbeeld en soms kun je daar iets mee doen. Ik laat ze letterlijk iets erbij plaatsen waarvan zij zeggen dat het bij God past. En dan gebeurt er wat.  En dat is echte een meerwaarde van dit boek in vergelijking met algemene alternatieven.

Voor wie is dit boek?  Wie kunnen hier mee aan het werk?
Eigenlijk iedereen die in een begeleidende functie zit en daarbij God wil betrekken. Dat kan dus in het onderwijs zijn. Sommigen denken dat het met speltherapie is en dat het alleen voor kinderen is. Maar ik werk alleen met volwassenen. Dus het kan in het onderwijs zijn, met studenten, voortgezet onderwijs, basisschool vast ook wel maar daar is het boek niet echt op gericht. Ik geloof dus ook in de kerk. Pastoraal werkers, pastoraal hulpverleners, coaches, christencoaches. Maar misschien ook wel in bedrijven, maar daar zit ik zelf niet zo in. Dus een brede groep van mensen in een begeleidende rol kan hiermee werken.

Verbeeldtaal is verschenen in februari 2021 en is hier te bestellen.